Sociale voorzieningen; enkele argumenten

Zonet kwam ik enkele argumenten tegen om te pleiten dat de sociale zekerheid door de overheid beheersd moet worden. Het is niet zozeer dat de argumenten nieuw zijn, maar wel omdat ze redelijk zonder emotionele punten worden geuit, als ook dat het veel gehoorde argumenten zijn, dat ik ze toch even zou wensen te bespreken. (De persoon is overigens zelf ook niet blind voor de problemen die de (Belgische) sociale zekerheid heeft en staat zeker over voor verbetering daar. Verder zal ik ook proberen om een zo positief mogelijke interpretatie te geven van wat hij zegt, zeker gegeven dat hij zelf zegt dat het weerlegbare argumenten zijn en dat hij zijn argumenten versimpeld voorstelt.)

Waarom is een SZ best een overheidsdienst? (en nu betreden we het pad der weerlegbare argumenten) Een beetje versimpeld:
Als je SZ in handen van 'de private ondernemingen' legt, zullen deze in de eerste plaats naar winst streven voor hun aandeelhouders/om hun voortbestaan te verzekeren, ze zullen minder naar SZ voor hun 'klanten' an sich streven. Hoe doen ze dat?

Stel, even, dat dit argument een goed punt is, dan is zijn punt in weze een principal/agent probleem. Toegegeven; dit zou kunnen bestaan, maar dan moeten er toch wel enkele zaken opgemerkt worden. Ten eerste: indien een principal-agent probleem een fundamenteel bezwaar is, dan moet dit a fortiori ook gelden voor de overheidsdienst: daar is de sociale zekerheid niet in de eerste plaats afhankelijk van de fondsen van de cliënten, maar van inkomsten via de overheid, beheert door politieke organen. Als we zeggen dat de beste principal-agent relatie is wanneer de cliënt het best bedient wordt door de producent, en als dit een probleem is in de markt, is dit a fortiori ook in een overheidsorgaan, vermits je daar (als 'consument') maar controle over hebt in je capaciteit als kiezer. In een privé-onderneming heb je simpelweg je eigen geld waarover je mag beslissen: als de organisatie in kwestie je niet (meer) aanstaat, dan geef je daar geen geld aan. Het argument hierboven is dus een typisch argument tegen vrije markt organisaties in het algemeen: 'ze willen alleen maar winst maken, en kijken daarom naar de aandeelhouders en niet naar de cliënten!' Ik wil natuurlijk niet zeggen dat dit nooit zo is, maar de essentie van het verhaal blijft: een organisatie die niet door de overheid gesubsidieerd of regelrecht gecontroleerd wordt, is afhankelijk dat mensen ('clienten') vrijwillig hun geld geven aan deze organisatie. Mensen zullen doorgaans alleen maar geld geven aan een private verzekeraar (of hospitaal of dokter of whatever) als ze vinden dat ze waar daarvoor krijgen. Natuurlijk wil ik niet zeggen dat deze connectie perfect werkt, maar ik denk niet dat het zo dogmatisch is om op te merken dat deze connectie doorgaans wel zorgt voor een bepaalde controle. (Nu kunnen we discussiëren over de mate van deze controle en hoe effectief die is, maar onthou dat het dan wel een comperatieve analyse moet zijn: ik doe geen uitspraken over het absolute karakter van de controle die een 'consument' kan hebben (in dit geval op zijn verzekeraar), maar ik denk wel dat deze controle comperatief beter is dan de controle die je kan hebben als 'kiezer' op de producent (dus de verzekeraar, dus de overheid). Natuurlijk kan je beweren dat de overheid het altijd goed meent en dat er daarom geen enkel probleem is qua controle, maar empirisch gezien (de persoon gaf zelf de problemen in België toe) zijn er toch wel degelijk wat betaalbaar- en duurzaamheidsproblemen met collectieve sociale zekerheden.
Het punt is dus: 'winst maken' en 'cliënten dienen' gaan over het algemeen te samen: geen enkel bedrijf kan systematisch cliënten het gevoel geven ze werkelijk in het zak te zetten; dat is echt geen goede strategie.
Een ander punt is misschien dat ondernemingen inderdaad (misschien) niet per se 'hun cliënten willen dienen', maar is dit zo relevant? Het hele punt van liberalen is net dat een marktmechanismen er voor zorgen dat zelfs als mensen zuiver egoïstisch zijn, zaken moeten doen/produceren waar anderen iets mee zijn (en dus hen voor wensen te betalen) er productieve welvaart is voor iedereen. (Natuurlijk zijn niet alle mensen zuiver egoïstisch en zorgt de aanwezigheid van solidariteit voor een nog wenselijkere samenleving, maar als het gaat over de grote, ingewikkelde en uitgebreide interacties die nodig zijn om een hoog productieve economie zoals die vandaag in de Westerse wereld te onderhouden, lijkt het me beter om over het algemeen uit te gaan dat mensen in het algemeen meer geven om zichzelf en hun naaste omgeving dan om de anonieme derde. Ik betrouw eerder een systeem dat verbetert wordt als mensen solidair zijn (maar uitgaat van over het algemeen een zeker egoïsme) dan een systeem waarbij solidariteit noodzakelijk zou zijn om überhaupt te functioneren - als je begrijpt wat ik bedoel.)

Er zijn drie mogelijkheden om winst te behalen. Ofwel door duurder te zijn dan een RSZ, die wel break-even moet draaien, maar geen overschot, geen winst najaagt. Dit gebeurt thans in de VS (waar (ondanks het feit dat velen niet verzekerd zijn) er per persoon aan gezondheidsverzekeringen meer uitgegeven wordt dan aan sociale zekerheid dan in België, een direct vb uit men omgeving: men broer verdient er netto dubbel zoveel als in België, maar moet wel twee derde van z'n loon betalen om alle verzekeringen te betalen. (En hij is dan nog kerngezond.))

Hiermee zijn er enkele problemen. De meest belangrijke is de assumptie dat we het hier over een ceteris paribus vergelijking gaat. Het is immers niet zozeer dat een 'vrije markt sociale zekerheid' of een 'sociale zekerheid door de overheid gecontroleerd' identieke organisaties zijn, die op exact dezelfde manier functioneren, waarbij het enige verschil is dat de vrije markt organisatie bovenop hun kosten, ook nog eens wat winst willen maken. Indien dat het enige verschil is tussen een vrije markt organisatie en een sociale zekerheid door de overheid gecontroleerd, dan was er misschien een goed argument om het door de overheid te laten controleren - net zoals elk ander bedrijf, in feite. Dit argument is een concrete toepassing van een vaak gehoord argument: 'de overheid moet x doen, want als de overheid het doet, moet het geen winst maken en dus kan het dat goedkoper dan een privaat bedrijf'. Ik wil niet ingaan op de kwestie of dit altijd en overal zo is, maar ik wil wel opmerken wat dit argument negeert, zijnde de totaal andere manier waarop overheidsbedrijven en private organisaties functioneren; vooral de manier waarop hun inkomsten worden verzorgt. In het algemeen moeten private organisaties (die geen subsidies krijgen) trachten mensen te overtuigen om hen fondsen te geven. Over het algemeen doe je dat dus (in het geval van sociale zekerheid) door hen te overtuigen dat jij hen een sociale zekerheid kan geven, als ze bij jou blijven (of het nu sparen is voor werkloosheid, of verzekeringen, of whatever). Een redelijke manier om dit te doen, is effectief te zorgen dat cliënten tevreden zijn, er geen zaken uitlekken dat je je misdraagt bij schadeclaims, etc. Een ander proces dat aanwezig is bij een private organisatie - en noodzakelijkerwijze afwezig bij een overheidsbedrijf of -monopolie - is concurrentie die er voor zorgt dat je manieren moet zoeken om goedkoper/efficiënter te produceren. In tegenstelling tot wat soms beweert wordt, moet dit natuurlijk niet altijd 'minder kwaliteit' betekenen - alhoewel het misschien perfect mogelijk is dat mensen in een privaat systeem iets minder verzekering (en dus meer risico) willen nemen; iedereen behoort dat voor zichzelf uit te maken, naar mijn mening.
Verder negeert de persoon ook de (mogelijke) tendens in overheidsorganisatie om (kleine) verliezen te maken: overheidsorganisaties (zeker in de sociale zekerheid) zullen zelden 'minder' geld krijgen als ze hun job niet goed doen, integendeel. Natuurlijk kan er al eens 'bespaart' worden, maar er is geen systematische drive om te verbeteren op manieren dat de cliënten/zieken wensen, of in ieder geval niet zo direct. (Herinner u het vorige aangehaald principal-agent probleem; dat speelt ook hier mee.)

De statistiek van 'er wordt meer uitgegeven' heb ik al vaak gezien, en zal waarschijnlijk wel kloppen. Wat echter niet klopt, is zijn stelling dat dit 'ondanks' dat er zoveel onverzekerden zijn: mensen die niet verzekerd zijn, kunnen vaak genoeg simpelweg geholpen worden door medicare en medicaid - de gigantische federale overheidsbureaucratiën om de ouderen en de armen te helpen. En dan heb je, natuurlijk, nog alle sociale zekerheden op het niveau van de afzonderlijke staten. Het is waar dat er geen allesomvattende federale sociale zekerheid is in de USA - maar dat betekent zeker niet dat op het niveau van de staten dit niet zou bestaan; iets dat veel mensen vaak vergeten. De USA is geen monoliet blok - integendeel. Heel veel van de sociale bevoegdheden (en overheidsuitgaven en regulering) zitten ook op het niveau van de staten.
Een ander iets dat opgemerkt moet worden, is dat de USA helemaal geen 'vrije' markt is op het vlak van verzekeringen, maar een uitvoerig gereguleerde. Natuurlijk niet gereguleerd op maat van de consument - wat had u verwacht? Als beste voorbeeld kan je het HMO-systeem aanhalen; een federaal verplichte 'private' verzekering voor werkgevers over hun werknemers. Natuurlijk staan mensen hier, hier voor te springen ('verplichte verzekeringen; dat is toch positief?') maar laten we duidelijk zijn dat het daar toch nog niet zo positief is. We kunnen zeuren op de USA zoveel we willen, vanuit alle ideologische hoeken, maar het is simpelweg niet waar dat het daar een ongereguleerd vrije samenleving is op het vlak van sociale zekerheid)(noch op enig ander vlak, for that matter).

Overigens: 2/3de van een dubbel zo hoog loon, betekent dat je nog altijd meer overhoudt dan de helft af moeten geven van de helft van je loon - voor een kwaliteit die overigens wel degelijk een serieus pak hoger is dan in België. Iedereen kent wel de bekende statistiek van de WHO, waarin de USA ongeveer 35ste staat. Lord and behold: de reden is niet dat de USA een lage kwaliteit heeft - de USA heeft de beste gezondheidszorg ter wereld: er is geen land ter wereld waar je liever verzorgd wordt dan in de USA, over het algemeen bekeken - alleen dat de kostprijs inderdaad ook hoger ligt. (De USA scoort zo laag omdat het veel kost en niet omdat de kwaliteit zo laag zou zijn.) Laten we hierbij onthouden dat de kostprijs in de USA grotendeels zo hoog ligt door, inderdaad, de uitgaven van medicare en medicaid, moeten we toch al eens gaan beginnen nadenken over hoe slecht of goed het daar nu eigenlijk is. (Laten we ook niet vergeten dat de USA een verleden (en heden) heeft in zowat alle takken van de economie, en zeker in die van social security, om private - 'for profit' - bedrijven te subsidiëren, zonder al te veel echte controle. Ik kan wel begrijpen dat er dan al eens niet teveel kosten dalingen gebeuren, niet waar?

Een tweede mogelijkheid om winst te maken, aantrekkelijker, want ze maakt het bedrijf minder duur, en omdat bedrijven door competitieregels gedwongen worden steeds te proberen goedkoper dan hun concurrent te zijn, is door sommige 'klanten' eenvoudigweg niet uit te betalen (als bedrijf betaal je nu eenmaal liever een goede jurist 5000 dollar om te zoeken naar een achterpoortje in het contract, dan effectief 50.000 dollar opnamekosten aan een oud vrouwtje te moeten uitbetalen dat mogelijks toch binnen de 3 weken sterft, of ze heel haar leven braaf betaald heeft of niet kan een bedrijf geen reet schelen.)

Hierbij moet er ten eerste opgemerkt worden dat de private bedrijven in de USA njet, nada, noppes winst maken door dit soort acties. Die bedrijven maken winst door het geld, dat ze uit de poel overhouden, te investeren en daarop een return te krijgen. Het laatste wat je dus moet gaan doen is zorgen dat je slechte publiciteit krijgt door dit soort zaken. (Zou jij bij een bedrijf blijven waarvan herhaaldelijk bekend is dat ze dit soort fratsen uithalen?) Verder: dit is eigenlijk geen kritiek op de werking van de vrije markt, om de simpele reden dat in een vrije markt het behoort dat je je contracten naleeft. Als dat oud vrouwtje een (terechte) claim heeft, dan behoort dat bedrijf uit te betalen. Indien ze dat niet doen, dan zijn ze criminelen en behoren ze als dusdanig vervolgd te worden. Wat hij eigenlijk doet, is dus een kritiek uiten op de vaak gebrekkige juridische opvolging, noodzakelijk om te kunnen spreken van een vrije markt. Dat is waar en ook de USA (net zoals geen enkel land) is daar verre van perfect in, maar is moeilijk een kritiek op een markt as such. Verder moet hier ook wel bij begrepen worden dat deze kritiek ook op de overheid as such van toepassing is; de overheid betaalt ook niet 'alles' terug en doet, effectief, aan rantsoenering om kosten te drukken. Het is (misschien) een empirische vraag wat het ergste is, maar om zomaar aan te nemen (zoals de persoon in kwestie lijkt te doen) dat de overheid niet met zo'n probleem zou zitten, lijkt mij sterk. Om dit laatste probleem te illustreren: hier.

Medicare, denied medical claims at nearly double the average for private insurers: Medicare denied 6.85% of claims. The highest private insurance denier was Aetna @ 6.8%, followed by Anthem Blue Cross @ 3.44, with an average denial rate of medical claims by private insurers of 3.88%

In its 2009 National Health Insurer Report Card, the AMA reports that Medicare denied only 4% of claims—a big improvement, but outpaced better still by the private insurers. The prior year’s high private denier, Aetna, reduced denials to 1.81%—an astounding 75% improvement—with similar declines by all other private insurers, to average only 2.79%.

Ik zou dus zeggen: vooraleer je de 'decline'-card trekt, dat je toch oppast dat de overheid niet in hetzelfde bedje ziek is.

Verder moet er opgemerkt worden dat je niet 'goedkoper' wordt door cliënten slecht te behandelen. Het zou zijn alsof Aldi in het kader van de actie 'nu nog goedkoper' zou afkomen met welbepaalde voedselpakketen die je dan maar moet komen halen, zonder keuzevrijheid. Kans is groot dat de overheadcost van Aldi dan inderdaad nog naar beneden gaat, maar het is maar de vraag of mensen dit zouden pikken. Het is waar dat het oud vrouwtje misschien niet de mogelijkheid heeft om te protesteren en ik wil ook niet beweren dat er zo geen gevallen zijn; wat ik wel beweer is dat het helemaal niet duidelijk is dat dit een groter probleem zou zijn voor een vrij systeem dan voor een overheidsgecontroleerd systeem en dat is de claim die je moet proberen hard te maken - het lijkt me duidelijk dat dit niet gebeurd is.

Een derde mogelijkheid is door "efficiëntie", het besparen op sommige deelgebieden, of verbeteren en goedkoper maken van processen, eveneens gedreven door de onderlinge competitie tussen bedrijven. Deze drang naar efficiëntie zou minder aanwezig zijn bij overheidsdiensten. De realiteit is dat de meeste RSZ diensten in Europa beter en goedkoper werk leveren dan privébedrijven in de VS. De praktijk spreekt de theorie maw zwart op wit tegen.

Dit laatste punt is natuurlijk moeilijk te weerleggen, daar ik geen idee heb naar welke 'realiteit' deze persoon het heeft. 'k ken geen studies die dit beweren, dus het is nogal moeilijk om deze studies te bespreken/te aanvaarden/te duiden, etc. Het spijt me ook voor de persoon in kwestie, maar ik zal hem ook niet zuiver op zijn autoriteit aannemen.