In deze recente tijden - door economische crisissen, recessies en meer van dat fraais - is de aloude vriend van het 'plannen' van een economie terug gekomen. Niet per se in de vorm van het aloude, Stalinistisch-achtige communisme; maar wel in de redenering dat we met 'bail outs' en andere crisismaatregelen de crisis kunnen verhelpen of oplossen. Natuurlijk lijkt dit helemaal niet op het systematisch plannen zoals Stalin; en wordt het zelfs aangehaald als een excuus om 'het kapitalisme' te redden. (Dit is dan - natuurlijk - ook de kritiek van sommige communisten: dat de staat het kapitalisme moet redden.) Echter: het is wel degelijk een vorm van planning - gelukkig niet zo desastreus, vermits er minder gepland wordt - vermits het gebaseerd is op een (verborgen?) assumptie dat de overheid door haar coercive maatregelen de markt voor iedereen kan verbeteren en dat ze ook de kennis heeft om dit te doen. (Bemerk dat dit 2 verschillende assumpties zijn; beide die toch wel wat bekritiseert kunnen worden.)
Het probleem - naar mijn overtuiging - is dat er wordt uitgegaan van een verkeerd beeld, een verkeerde metafoor over wat een economie is. Het wordt bekeken als een chaotisch proces waar geen echte logica achter zit en, als er dan bepaalde uitkomsten zijn die we niet aangenaam vinden, we deze zonder enig probleem kunnen verbeteren door middel van interventies. Deze blik is echter niet hoe je naar een economie moet kijken. In een economisch proces zijn - min of meer - bewuste mensen bezig zich, binnen de regels van het spel, trachten te verbeteren. de uitkomsten van een economisch proces, zijn dus de uitkomsten van deze handelingen - de handelingen van wat mensen dachten dat het beste waren. Het is dus niet 'willekeurig', maar de gevolgen van beslissingen en de handelingen die daaruit voortvloeien. Deze handelingen worden op elkaar afgestemd door het marktproces: meer bepaald het prijsmechanisme en het daaruitvoortvloeiende winst en verlies mechanisme. Als je winst maakt, ben je hoogstwaarschijnlijk iets goed aan't doen. Als je verlies maakt, iets slecht. Op deze manier worden mensen begeleid in hun handelingen en hebben we een proces van wederzijdse aanpassing aan de veranderende kosten en baten die mensen hebben.
Soms kan dit proces echter een grote miscoördinatie hebben, i.e. dat de handelingen van mensen niet meer op elkaar afgestemd zijn op grote schaal. Verschillende oorzaken worden hier al eens voor aangewezen. Voor het doel van deze tekst is dat op zich niet zo relevant; maar 'k zou toch willen suggereren dat het manipuleren van prijzen altijd - volgens standaard minimum- en maximumprijs analyse - leidt tot miscoördinatie in het marktproces. Vermits de rente een prijs is - de prijs op de verdiscontering van waarde en middelen over de tijd heen - moeten we dus concluderen dat het veranderen van de rentevoet ('te hoog' of 'te laag') zal zorgen voor discoördinatie. Het is duidelijk dat de belangrijkste interestvoet niet bepaald wordt door het marktproces, maar door de centrale bank - met alle nadelige, discoördinerende gevolgen van dien. Dit is overigens dubbel zo pervers om 2 redenen. (1) De interestvoet heeft betrekking op alle markten, dus de discoördinatie is over de gehele economie. (2) De interestvoet werkt over de tijd heen, dus de gevolgen kunnen een tijdje verergeren en verergeren vooraleer de effecten voelbaar zijn - waarna het dan eens zo hard is, wegens deze culminatue van gevolgen. Daar zijn we - ongeveer - nu (al een paar jaar). Het probleem is nu dat overheden maar trachten om door middel van geld voor te schieten, werkprogramma's en meer van dat fraais de economie trachten te 'redden'. Maar dit miskent echter volledig het economisch proces.
Centraal aan deze (foute) visie is de gedachte dat we bepaalde agreggaten moeten in stand houden. Dit is echter volledige nonsens: het economisch proces is simpelweg dat: een proces. Mensen trachten zich aan te passen in hun omstandigheden door middel van de acties die ze nemen. Het is ook een proces in de zin dat er een vorm van aanpassing nodig is aan wat mensen werkelijk wensen - daar dit verstoord is door de te lage rentevoet gedurende lange tijd. Dit aanpassingsproces is pijnlijk; en vermits het sentiment in deze samenleving dat het 'onrechtvaardig' is dat sommigen een (grote) relatieve verslechtering in hun situatie hebben (zoals hun job verliezen) terwijl anderen het nog goed hebben, is er natuurlijk een grote (politieke) vraag naar 'actie' wordt dit aanpassingsproces natuurlijk verstoord (en harder gemaakt dan het hoeft te zijn). Maar dat het nodig is, staat buiten kijf. Het economisch proces moet terug naar een gezonde basis om zaken te kunnen coördineren. Soms kan dit inderdaad eens gepaard gaan met een relatieve verslechtering van sommigen - ook al gaan sommige anderen er op vooruit.
Het probleem met deze interventies is dat het aanpassingsproces moeilijker wordt gemaakt; het wordt onduidelijker wat (1) duurzame investeringen zijn in wat consumenten willen, (2) incentives worden zodanig gemanipuleerd dat eerder de wens van de overheid wordt gediend dan de wens van de consument, (3) prijzen worden vaak vastgezet (zoals lonen), waardoor de prijzen niet kunnen aanpassen, waardoor er maatschappelijk verlieslatende productieprocessen langer worden onderhouden dan nodig is. Kortom: door de neiging naar 'interventies' wordt de situatie alleen maar moeilijker voor meer mensen. In plaats van een aanpassing, waar inderdaad sommigen zullen verliezen, maar waar er tegelijkertijd mogelijkheden worden gecreëerd om er terug uit te geraken, is er meer een negatieve spiraal dan er moet zijn.
En ondertussen loopt de overheidsschuld maar door en wordt er opnieuw gemanipuleerd met de interestvoet. Intrigerend, niet waar?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten