Als in de jaaroverzichten gevraagd wordt naar de meest opvallende trends dan is er een thema dat elk jaar terugkeert. De laatste decennia spreekt men namelijk steeds vaker over de 'atomisering van de samenleving' of de 'toenemende heterogeniteit' en uitspraken die de toenemende individualisering op de korrel nemen blijven dan ook niet uit.
De voorgaande gedachtegang kwam bij me op toen ik het volgende artikel van Bruno Leoni las over verschillende betekenissen van vrijheid doorheen de wereld en de rol van tradities in dit geheel: Two views of Liberty, Occidental and Oriental (?). Niet onmiddellijk hetzelfde onderwerp maar niettemin het lezen waard!
Terug naar de eerste bedenking. Het collectieve geheugen lijkt er van uit te gaan dat gemeenschappen vroeger homogener waren, meestal onder de invloed van een sterkere culturele verbondenheid. Sinds de jaren '90 horen we dan ook vaak van de intellectuele elite dat het egoïsme toeneemt en de sociale cohesie afbrokkelt. (Het is daarentegen lachwekkend dat diezelfde heren en dames meestal grote tegenstanders zijn van het instituut dat eeuwenlang de culturele cohesie heeft bevorderd: de kerk.)
Maar schuilt er enige waarheid in deze bewering? Komen we in Vlaanderen of Europa van een periode waarin homogeniteit de norm was? Mij lijkt het het hoogst onwaarschijnlijk. Als we terug kijken op onze geschiedenis wordt het al snel duidelijk dat we eeuwenlang geplaagd en verrijkt werden door pluraliteit allerhande. Diversiteit leidde tot zowel conflict als voorspoed waarbij de Renaissance en de Godsdienstoorlogen mijn inziens de voornaamste voorbeelden zijn. Het is een mythe om aan te nemen dat een "samenleving in rust" een homogene samenleving is. Verscheidenheid aan voorkeuren en subjectieve ingesteldheden zijn eigen aan de mens en vertonen zich ook op niveau van de gemeenschap. De enige wetmatigheid die lijkt terug te keren is dat indien mijn bij wijze van geweld de homogeniteit af te dwingen, men in de problemen komt. Die lessen heeft Europa ondertussen geleerd voor wat betreft religie en cultuur. Hopelijk leert ze in de toekomst ook de economische diversiteit te appreciëren. Er is wat dat betreft nog een lange weg te gaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten