The Foundations of Morality ~ Henry Hazlitt (op Mises.org)
Of, wie het in pdf wilt, kan het hier downloaden.
Eindelijk heb ik dit boek gelezen en ik moet zeggen: het was een (quasi) foutloos parcours van de auteur, tot, naar mijn grote spijt, de laatste meters.
Het boek heeft 33 hoofdstukken, dus het zou een beetje te gek zijn ze elk te bespreken, maar de essentie van het verhaal is ongeveer het volgende. Het boek is ongeveer 3 delen - alhoewel dat deze eigenlijk ook wat door elkaar lopen. Het eerste 'stuk' is waarin hij de essentie van zijn visie (die hij 'coöperatism' doopt) uitlegt: vreedzame, langdurige coöperatie is het meest ethische want het beste voor, uiteindelijk, iedereen. Het tweede deel is waarin hij allerlei morele issues bespreekt in het licht van deze visie. Het probleem van 'egoïsme' en 'altruïsme', het probleem van de plicht, intuïtie, 'happiness', moraal, etc. Hij tracht in een aantal hoofdstukken uit te leggen hoe we tegenover die zaken moeten staan. Zonder over te gaan tot politieke conclusies, probeert hij in deze hoofdstukken uit te leggen wat de morele manier van handelen is, op zo'n manier dat het heel overtuigend is, zonder dat daar direct politieke conclusies aan vast hangen. Het is maar in ongeveer het derde deel (dat, naar mijn mening, begint bij hoofdstuk 24) waarin hij traag maar zeker meer politieke conclusies vasthangt aan de visie. (Je zou, misschien correcter, kunnen beargumenteren dat hoofdstukken 24 tot 29 (minus 27, dat eerder bij deel 2 hoort) een gestage overgang is tussen deel 2 en deel 3, zoals ik het hier gedefinieerd heb.) In de climax van het derde deel, in de hoofdstukken 30 en 31: 'the morality of capitalism' en 'the morality of socialism', 'past' hij dan (grosso modo) alle ethische beginselen die hij heeft beargumenteert (min of meer) toe. Een van zijn fundamentele punten is dat alle ethische principes die hij daarvoor heeft uitgewerkt, van toepassing zijn in het kapitalistische systeem. (Hiermee heeft hij het niet over het status quo, maar eerder over het ideaaltype van een vrije markt economie.) In het hoofdstuk over het socialisme beargumenteert hij dan weer dat het socialisme helemaal niet zo ethisch is als vaak gezegd wordt. Aansluitend is er nog een hoofdstuk over de verhouding tussen religie en moraal (dat eerder bij deel 2 hoort) en een concluderend hoofdstuk met de essentie van zijn moreel systeem.
Ik was een grote fan doorheen het gehele boek, met bijvoorbeeld citaten zoals (pg 124):
Moralities are a systems of principles whose acceptance by everyone as overruling the apparent dictates of immediate self-interest is in the long-run interest of everyone alike.of op pagina 164. Hier maakt hij een vergelijking tussen het concept economische calculatie, dat maar mogelijk is door het feit dat (quasi) alle mensen in de economie waardeoordelen maken in termen van geld en moraal anderzijds:
So far we have been drawing our illustrations purely from the economic realm. But what is true of market prices and economic values is also true, though in a less precise way, of aesthetic, cultural, and moral values. The individual, in the whole range of his life and thought and activity, finds himself confronting and dealing with an infinitely complex set of social values. These are, of course, ultimately the valuations of other people; but the mutual relationship and causation are complex. Just as, in the economic realm, the infinitely diverse valuations of other people do not result in an infinite number of market prices, but, at a given time and place, just one market price for a given (homogeneous) commodity, a price that is the composite result of individual valuations, so in the political, aesthetic, cultural and moral realms we find ourselves dealing also with such composite valuations, which seem to have a life and existence of their own, and to stand apart from the valuations of any one individual. Thus we speak, and seem to be warranted in speaking, of the reputation of Beethoven, Michelangelo, or Shakespeare, of the sentiment of the community, of public opinion, of the moral tradition, or the prevailing moral code.In mijn goede oude stijl stond ik al klaar om aan te duiden dat Hazlitt het onderscheid tussen 'rechten' en 'moraliteit' niet respecteert, maar zelfs dat negeert hij niet: hij maakt duidelijk (maar werkt dit niet verder uit) dat er wel degelijk een onderscheid is tussen 'echte (natuur)rechten' en 'valse rechten'. Het is misschien spijtig dat hij dit niet verder uitwerkt, maar dat was de essentie van zijn verhaal niet. Hij beargumenteerde de morele superioriteit van zijn systeem en niet zozeer de 'rechtsfilosofische' waarde - ook al steunt het daar deels op.
Het fundamentele punt van zijn systeem is dat sociale coöperatie, met respect voor eigendomsrechten, [i]in the long run[/i] zal zorgen voor een systeem waarin zoveel mogelijk mensen hun eigen morele waardigheid kunnen behouden. Hij spendeert veel tijd (en terecht) met het uitleggen van de rol van morele regels in ons dagdagelijkse leven (en waarom dat het vaak kan zijn dat ze niet ons directe, korte termijn geluk verzekeren). Je zou kunnen zeggen dat hij moraliteit als een onderdeel van 'the division of labour' - maar dan net iets anders - beschouwt, i.e. iedereen draagt er aan bij en het kan niet centraal gepland worden. Je kan hier zijn gehele concluderende hoofdstuk vinden, voor meer duidelijkheid bij wat hij concreet heeft beargumenteert.
Helaas kan ik het boek geen 10 op 10 geven (maar zeker en vast een 9.5) omdat, uiteindelijk, de hoofdstukken over kapitalisme en socialisme teleurstellen. Hij beargumenteert in het hoofdstuk over kapitalisme nog wel vanuit de inzichten die hij daarvoor uitgebreid heeft beargumenteert (en waar de lezer, naar alle waarschijnlijk, mee akkoord is gegaan), maar het socialisme bekritiseert hij op een veel zwakkere manier. Hij begint hier, bijvoorbeeld, over het productiviteitsprobleem in het socialisme en over (mogelijke) interne consistenties in de socialistisch-ethische redeneringen. Misschien stel ik te hoge eisen, maar over het algemeen vond ik dit hoofdstuk - in vergelijking met het niveau van de rest van het boek - minder.
Misschien ook verrassend: Hazlitt is uitgebreid belezen in de klassieke auteurs: Smith, Hume en Kant (om maar enkele ten noemen) passeren uitgebreid de revue. Mises natuurlijk ook - maar dát is geen verrassing, vermits Hazlitt zijn ethisch systeem (voor een groot deel) geïnspireerd is door de schrijfsels van Mises.
Het boek is een absolute mustread. Ik zelf ga het zeker dit jaar nog eens opnieuw lezen en ik kan aan iedereen hetzelfde aanraden. Het is zeker ook een boek dat je verschillende keren gelezen moet hebben om er een goede visie op te krijgen - en dat zal ik met veel plezier doen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten